Yazıdan SATIR BAŞLARI
● Her ülkede ölüm sayılarındaki artışlar şaşırtıcı şekilde karantinadan önce değil, sonra başladı. Dahası, hemen sonrasında ani bir şekilde başladı.
● Belçika, Hollanda, İspanya, İngiltere, İtalya, Fransa, New York, Ekvator’da ölüm sayıları, karantinaya karar verilmeden önce düşüş eğilimindeydi ve karantina kararları alındıktan sonra birden yükselişe geçti.
● Tüm bunlar bizi, aşırı ölümleri önlemek için etkili bir araç olarak sokağa çıkma yasağı kullanımını savunmaya devam edenlere yönelttiğimiz şu sorulara götürür.
Soru 1:
Verilerine erişebileceğimiz herhangi bir ülkede sokağa çıkma yasağı başlamadan önce, genel ölüm oranlarında neden önemli bir artış olmadı?
...
...
Tüm Soruların Yanıtı Aynı:
ÇÜNKÜ KARANTİNA ve TECRİT ÖNLEMLERİNİN YOL AÇTIKLARI, ÖLÜMLERE SEBEP OLUR!!!
AMA VİRÜS ÖLÜMLERİNE DEĞİL, İKİNCİL SEBEPLERDEN KAYNAKLI ÖLÜMLERE...
Karantinayı Savunanlara SORULAR
Şimdi artık birçok ülke için 2020'nin ilk aylarına ait ölüm (mortalite) verileri mevcut ve beklenildiği üzere, her birinde COVID-19 pandemisinin başlangıcıyla ilişkili yüksek artışlar vardı. Ancak şaşırtıcı bir şekilde, bu artışlar karantinadan önce değil, sonra başladı. Dahası, neredeyse her durumda, hemen sonrasında başladılar. Çoğunlukla ölüm sayıları karantinaya karar verilmeden önce düşüş eğilimindeydi ve karantina kararları alındıktan sonra birden bu eğilim tersine döndü.
Bu şaşırtıcı bir bulgu. Ama konuyu tam olarak ayrıntılarıyla ele almadan önce ve hala karantinanın yararını savunanlara bazı sorular sormadan önce, bunu kanıtlayan verileri sunmak istiyorum.
Financial Times'ın yayınlandığı, bazı ülkeler için 2020'de genel ölüm oranını ve "normal seviyeleri aşan ölümleri" gösteren bir dizi tablo aşağıda gösterilmektedir:
Not: Sağ alt köşede “13 ülke/şehir birleşimi” ni temsil eden grafiği kaldırdım ve New York City FT grafiğiyle değiştirdim.
Gördüğünüz üzere, her ülkede genel ölüm oranlarında şubat veya mart aylarında başlayan önemli artışlar oldu.
Şimdi her ülke için karantina tarihlerini yeşil olarak ekleyelim:
Burada fark edeceksiniz ki her ülkede (veya şehirde) karantina sonrasında artışlar başladı. Dahası, hemen sonrasında ani bir şekilde başladılar.
Şimdi bu ülke ve şehirlerden birkaçının verilerini daha ayrıntılı inceleyelim.
Belçika
The Economist, birçok ülkede normali aşan ölümleri gösteren bir grafik serisi yayınladı.
Belçika için grafik:
Not: The Economist’in grafikleri kaynağı ektedir.
Ulusal karantinanın 18 Mart'ta başladığı gösteriliyor Fakat bu, ulusal karantinanın sadece 2. aşamasıydı. Geniş çapta iş yerlerinin kapanmasını içeren ilk aşama 13 Mart’ta başlamıştı.
Bu nedenle gösterdikleri grafik aslında şu şekilde olmalıdır:
Grafiğin gösterdiği üzere karantina öncesinde ölüm oranında bir yükseliş görülmemekte ve karantina uygulandıktan hemen sonra ani ve hızlı bir yükseliş görülmektedir.
Hollanda
The Economist'in Hollanda tablosu:
Garip bir şekilde, Hollanda`da 15 Mart'ta ilan edilen karantina bu tabloda belirtilmemiştir.
Dahası, grafikte gösterilen 23 Mart tarihli "halka açık toplantılara yasak" aslında 12 Mart'ta ilan edilen hali hazırda mevcut olan halka açık toplantılar yasağının desteklenmesiydi (huzurevlerinin karantinaya alınması ile birlikte). Bu nedenle Hollanda'daki sokağa çıkma yasağı 12 Mart'ta başladı, 15 Mart'ta tırmandı ve 23 Mart'ta zirve yaptı.
Bu bilgiyi grafiğe ekleyelim:
Bir kez daha, sokağa çıkma yasağı başlamadan önce ölüm oranlarında önemli bir artış görmüyoruz ve sokağa çıkma yasağı başladıktan sonra ani ve hızlı bir artış olduğunu görüyoruz.
(Not: Ölüm oranında ufak bir artış "sokağa çıkma yasağı aşaması 1'den hemen önce gözlemlenebilir, ancak bunun nedeni muhtemelen Hollanda'nın ölüm verilerini günlük olarak değil haftalık olarak bildirmesinden kaynaklanıyor ve 12 Mart ("sokağa çıkma yasağı aşaması 1") haftanın ortasına denk geldi. Elimizde günlük veriler olsaydı, muhtemelen 12 Mart'tan önce hiç artış olmadığını doğrulayabilirdik.)
İspanya
Şimdi daha büyük ülkelere bakalım.
İşte The Economist'in İspanya tablosu:
Ölümlerin çoğunun Madrid bölgesinden geldiğini unutmayın.
The Economist'in yayınladığı verileri kullanarak oluşturduğum ve Madrid bölgesindeki toplam ölüm oranını gösteren grafik aşağıda yer almaktadır. Ölümlerde 9 Mart civarında başlayan ani artışa dikkatinizi çekerim:
Şimdi bu grafiğe genel (geniş çapta) sokağa çıkma yasağı kararlarını ekleyelim:
Burada şu ana kadar gözlemlediğimiz aynı tuhaf fenomeni gözlemleyeceksiniz: ölüm oranlarında dikkate değer artışlar kitlesel karantinadan önce gerçekleşmiyor, daha ziyade onlarla aynı zamana denk geliyor ya da onların hemen arkasından gerçekleşiyor.
Sırada, İngiltere var.
İngiltere
The Economist "Ulusal karantina" tarihini 23 Mart olarak veriyor. Ama aslında bu sadece karantina sürecinin 2.aşamasıydı. 1.aşama 20 Mart'ta başladı.
Fazla ölümlerin çoğu Londra`da yaşandı. Şimdi bu verilere daha yakından bir göz atalım:
Bu grafikte (The Economist'in kendi verileri kullanılarak oluşturulan), görebileceğiniz üzere 20 Mart'tan önce ölümlerde önemli bir artış görülmemekte ve 13 Mart'tan önce de hiçbir artış görülmemektedir.
Şimdi karantina tarihlerini de ekleyelim:
Ve diğer yerlerde gördüğümüz aynı fenomeni burada da görüyoruz, yani, sokağa çıkma yasakları başlayana kadar toplam ölüm oranında artış yok, ve sonrasında ani ve hızlı bir artış görülüyor.
İtalya
İtalya'da en büyük ölüm artışı Lombardiya bölgesinde yaşandı. Bu verilere daha yakından bakalım ve 22 Şubat'ta başlayan bölgesel karantinanın etkisini inceleyelim.
Bir kez daha: ölümlerde ani ve hızlı artış karantinayı takip ediyor.
Fransa
Ölümlerdeki en büyük artış Paris bölgesinden geldi, bu yüzden bu verilere daha yakından bakalım:
Yine, aynı fenomen burada başka yerlerde de görülmektedir: Karantina ilan edilene kadar ölümlerde önemli bir artış yok ve daha sonra ani ve hızlı bir yükseliş.
New York City
Burada, "Şehir karantinası" 22 Mart'ta başladığı gösterilmiştir.
Ama daha yakından bakalım. Burada veriler karantina uygulamaları ile aynı:
Şimdi çok açık görülebilir: sokağa çıkma yasakları başlamadan önce ölümlerde bir artış yoktu.
(Not: Grafikte ülke genelinde sokağa çıkma yasağının ilan edildiği ve kısmi yürürlüğe girdiği tarih olan 20 Mart tarihini gösterdim.)
Ülkelerden bir tanesine daha bakalım.
Ekvator
Ekvator’da 16 Mart'ta ülke genelinde ciddi bir sokağa çıkma yasağı kararı alındı ve 17 Mart'ta yürürlüğe girdi. Ekvator’un en kalabalık şehrini barındıran Guayas eyaleti, genel ölüm oranının en yüksek olduğu eyalet oldu. İşte o bölgedeki ölümleri gösteren tablo (FinancialTimes'tan):
Ve daha yakından bakacak olursak:
Burada incelediğimiz tüm vakalarda olduğu gibi - ve elimizde kayıtlı ölüm verilerine sahip olduğumuz tüm ülke ve şehirlerde olduğu gibi - ancak sokağa çıkma yasağı başladıktan sonra ölümlerde önemli bir artış oldu.
Tüm bunlar bizi, aşırı ölümleri önlemek için etkili bir araç olarak sokağa çıkma yasağı kullanımını savunmaya devam edenlere yönelttiğimiz şu sorulara götürür.
Soru 1:
Verilerine erişebileceğimiz herhangi bir ülkede sokağa çıkma yasağı başlamadan önce, genel ölüm oranlarında neden önemli bir artış olmadı?
Soru 2:
Neden sokağa çıkma yasağı başlangıcı ile genel ölüm sayılarındaki dikkat çekici artışlar arasında net ve kesin bir bağlantı var?
Ya da:
Soru 3:
Nasıl oluyor da her ülkedeki hükumet tam olarak aynı zamanda, nüfuslarının genel ölüm oranlarında gelecekteki ani artışa göre sokağa çıkma yasağı uyguladılar?
Ve:
Soru 4:
Nasıl oluyor da tam bu zaman, bu ani artışın hemen öncesine denk geldi?
Bu sorulara cevap verme girişimlerinin çoğu, muhtemelen her ülkedeki yetkililerin salgının başlangıcında virüsün gerçek yaygınlığı hakkında bir fikre sahip olduğu iddiasını içerecektir. Ama artık bunun pek de doğru olmadığını biliyoruz. 2020 yılının ilk haftalarında ve aylarında testler son derece sınırlıydı. Bu, kısmen, virüsün henüz yayılmamış olduğu varsayımına dayanıyordu. Testlerin yapılması sistematik olarak genişletildikçe, pozitif sonuçların sayısı arttı ve bu artışın genellikle virüsün gerçek yayılmasına karşılık gelen bir şey olduğuna inanılıyordu.
Artık, ölüm sonrası yapılan testler virüsün pek çok ülkede ilk kez tespit edilmeden haftalar hatta aylar öncesinde dolaşımda olduğunu – ve öldürdüğünü – gösteriyor. Başka araştırmacılar da aynı sonuca varıyor; "virüsün yaygınlığı salgının başlangıcında büyük ölçüde hafife alındı."
Bu da bizi son sorumuza götürüyor:
Soru 5:
Eğer sağlık yetkilileri salgının başlangıcında virüsün yaygınlığını büyük ölçüde hafife almışlarsa, virüs neden normal ölümleri aşan seviyelerde aniden öldürmeye başlamak için sokağa çıkma yasağı uygulamalarını bekledi ki?
24 Mayıs 2020
Yazar: John Pospichal
Çeviri: Destan Luise
Görsellerin Çeviri ve Montajı: S.A.E.
Kaynak:
